Bạn có bao giờ đứng trước một quyết định khó liên quan tới công việc**?
Quyết định khó là khi nó có từ hai lựa chọn trở lên, có sự đánh đổi giữa được và mất, và có những tiêu chí không rõ ràng.
Tôi đã từng hai lần phải đưa ra các quyết định liên quan tới sự nghiệp như thế. Một lần vào năm 2015 khi tôi quyết định nghỉ việc để đi học cao học về tâm lý trong khi vẫn không biết sẽ lấy tiền từ đâu. Lần thứ hai là vào năm 2021 khi tôi quyết định nghỉ công việc giảng viên ở trường đại học và trở thành người làm việc tự do.
Nếu bạn cũng đang đứng trên ngưỡng cửa của một quyết định khó, tôi hy vọng bài viết này có thể giúp bạn ra quyết định một cách hiệu quả và dứt khoát hơn.
Dưới dây là bốn câu hỏi giúp bạn làm rõ những cái được - cái mất và các tiêu chí thực sự có ý nghĩa với bạn.
Câu hỏi #1: Phần nào của công việc khiến tôi không hạnh phúc hoặc khiến tôi cảm thấy mất năng lượng nhiều hơn là được nạp vào?
Hãy nghĩ tới tất cả những gì bạn từng làm ở các công việc từ trước tới giờ, bao gồm cả công việc hiện tại. Đây chính là danh sách các lý do khiến bạn cảm thấy muốn thay đổi công việc. Hãy càng rõ ràng càng tốt. Hãy nghĩ tới cảm nhận của bạn đối với các khía cạnh cụ thể của công việc.
Thông thường, trước một quyết định, chúng ta thường sợ mình bị mất - đây là cảm giác hối tiếc. Ví dụ, ta hối tiếc sự ổn định, sự an toàn (mà có chắc là an toàn?) của một lựa chọn dễ dàng (khi không phải thay đổi gì cả). Ta đánh giá thấp khả năng xoay sở của mình sau khi đưa một quyết định khó. Con người thường có xu hướng đánh giá cao cảm xúc tiêu cực (v.d., ta nghĩ mình sẽ buồn khổ lắm khi chia tay người yêu) và cảm xúc tích cực (ta sẽ rất vui khi trúng số). Trên thực tế, cảm xúc của chúng ta sẽ quay trở lại mức bình thường nhanh chóng hơn ta tưởng.
Với danh sách này, mỗi khi nghi ngờ quyết định của mình, bạn có thể đọc lại chúng để nhớ rằng: lựa chọn cũ dù (có vẻ) quen thuộc và dễ dàng, nhưng nó khiến bạn khổ sở hơn là vui sướng.
Câu hỏi #2: Phần nào của công việc đặc biệt làm tôi cảm thấy hạnh phúc, vui thú hoặc khiến tôi cảm thấy tràn đầy năng lượng?
Đây là câu hỏi mà tôi cho là quan trọng đến nỗi tôi khuyến khích bạn hỏi nó thật thường xuyên. Tập thói quen theo dõi từng dấu hiệu nhỏ về điều khiến bạn say mê đến mức có thể quên mất thời gian. Hãy giữ một cuốn sổ tay và ghi lại các “dấu hiệu hạnh phúc” ấy. Tôi còn nhớ những lần tôi ngồi ở trong thư viện ở trường đại học từ sáng tới khuya, và từ khuya tới sáng, đầu óc tôi căng ra để đọc hàng trăm nghiên cứu, lên ý tưởng và viết các lập luận cho nghiên cứu của mình. Đó là lúc tôi trong trạng thái dòng chảy - "in flow". Bạn hãy dựa vào các tín hiệu này trong quá trình ra quyết định công việc của mình: Công việc hay phần nào của công việc khiến bạn có nhiều khoảnh khắc hạnh phúc nhất?
Bạn có thể sử dụng gợi ý từ mô hình AEIOU để trả lời câu hỏi này:
A - Activities: Bạn đang làm gì?
E - Environments: Khung cảnh ra sao, nó khiến bạn cảm thấy như thế nào?
I - Interactions: Bạn đang tương tác với cái gì - con người hay máy móc? Quen thuộc hay mới lạ? Nghiêm túc hay thoải mái?
O - Objects: Bạn đang tương tác với đồ vật gì - điện thoại, cọ vẽ, xe máy, ...? Đồ vật đó đóng vai trò gì?
U - Users: Có ai ở đó với bạn? Bạn đã giữ vai trò gì trong việc giúp cho trải nghiệm lúc đó trở nên tích cực hoặc tiêu cực?
Câu hỏi #3: Khó khăn lớn nhất nếu tôi quyết định chọn làm X là gì?
Dù bạn chọn thế nào, hãy hỏi câu này. Nó sẽ giúp bạn chuẩn bị tinh thần cho những khó khăn sắp tới. Não bộ của bạn không thích sự không chắc chắn. Nhưng nếu bạn cho nó biết một điều gì chắc chắn, ngay cả khi đó là một vật cản đường, thì nó cũng yên tâm hơn. Nó sẽ thả lỏng để cho bạn ra quyết định mà không dày vò bạn nữa. Vì nó biết chắc chắn là sẽ có ...thử thách.
Câu hỏi #4: Một điều tôi sẽ làm để vượt qua khó khăn đó là gì?
Câu hỏi này nâng cấp mức độ chắc chắn lên một bước nữa. Đó là bạn có một kế hoạch cụ thể. Khi đó, bạn sẽ phòng tránh cảm giác có lỗi hoặc trì hoãn sau khi ra quyết định. Bạn có thể ngay lập tức bắt tay vào hành động. Điều này cho bạn động lực và mục tiêu để nhắm tới. Bạn sẽ bận rộn với cuộc sống mới đến nỗi bạn sẽ chẳng còn thời gian để mà hối tiếc. Và khi bạn không bị chìm trong cảm xúc tiêu cực, bạn sẽ nhìn rõ hơn các cơ hội mới, lựa chọn mới.
Chỉ cần bạn chịu vén chiếc màn cũ kỹ trong lòng mình, bạn sẽ nhận ra: Bầu trời ngoài kia vẫn còn xanh và rộng lắm!
**Đây là bài báo truyền cảm hứng cho tôi viết bài này. Tôi hy vọng anh bạn ấy sớm ra được một quyết định tốt và không hối tiếc.