Nghiên cứu về động lực là một chủ đề phức tạp và có nhiều lý thuyết giải thích hiện tượng thú vị này ở con người.

Một trong những lý thuyết mà tôi sử dụng thường xuyên trong công việc của mình là lý thuyết Tự Quyết (Self-Determination Theory - SDT) của giáo sư Richard Ryan và Edward Deci. Mô hình động lực trong lý thuyết này hay ở chỗ nó không giả định rằng mọi loại động lực là như nhau và rằng càng nhiều động lực thì càng tốt. Thuyết Tự Quyết nhấn mạnh vào sự phức tạp của động lực con người. Chẳng hạn, theo SDT, động lực có thể ẩn náu dưới dạng áp lực. Áp lực có thể từ bên trong hoặc bên ngoài một người.

Năm loại động lực trong lý thuyết Tự Quyết

Một khái niệm hữu ích trong thuyết Tự Quyết là khái niệm động lực bên trong. Động lực bên trong là điều thúc đẩy một người làm X bởi vì tự thân việc làm X thú vị và khiến chủ thể cảm thấy vui khi làm mà không cần bất kỳ tác nhân bên ngoài hoặc bên trong nào. Các tác nhân này là các kiểu động lực còn lại trong thuyết SDT, gồm có:

- Động lực tích hợp: X là một phần con người bạn

- Động lực xác định: X quan trọng với bạn vì X giúp bạn làm được Y. Y là một phần con người bạn.

- Động lực tiêm nhiễm: X giúp bạn cảm thấy tốt hơn về bản thân.

- Động lực bên ngoài: X giúp bạn đạt được Z hoặc tránh S. Z là các phần thưởng hữu hình hoặc bằng lời từ bên ngoài. S là các trừng phạt bằng vật chất hoặc bằng lời từ bên ngoài.

Hồ sơ động lực cá nhân

Khi một người có động lực làm gì đó, thì nhiều trường hợp là họ sẽ có một tổ hợp các động lực kể trên ở các mức độ khác nhau. Vì vậy, khi chúng ta muốn động viên mình làm một điều gì, thì chúng ta cần tìm ra xu hướng động lực chủ đạo của mình và những động lực có thể giúp mình tăng tổng động lực vào một thời điểm nhất định.

Ví dụ bản tự đánh giá động lực của một sinh viên ngành tâm lý học như sau:

• Động lực bên trong: cao - tôi rất thích khi được học nhiều kiến thức mới

• Động lực tích hợp: trung bình - việc trở thành một nhà tâm lý có ý nghĩa với tôi, bằng cử nhân là bước đầu cho tôi trở thành nhà tâm lý. Cái tôi của tôi được định danh bởi từ nhà tâm lý.

• Động lực xác định: cao - việc lấy được bằng cử nhân tâm lý rất quan trọng với tôi vì tôi muốn được làm công việc giúp đỡ mọi người sống hạnh phúc

• Động lực tiêm nhiễm: trung bình - tôi kỳ vọng rằng mình không được phép thất bại. Điều này khiến tôi khá áp lực.

• Động lực bên ngoài: cao - tôi thích cảm giác chinh phục một thử thách. Tôi cũng cần tấm bằng cử nhân để được công nhận về mặt chuyên môn trên thị trường lao động.