Thuyết Tự Quyết (Self-Determination Theory) là một lý thuyết lớn về động lực và nhu cầu con người do GS Richard Ryan và GS Edward Deci xây dựng và phát triển tại Đại Học Rochester ở New York. Đây là lý thuyết thuộc trường phái nhân văn với giả định nền tảng rằng con người về bản chất luôn có thiên hướng tự nhiên là phát triển thành những sinh vật ngày càng phức tạp hơn và kết nối một cách ý nghĩa với thế giới xung quanh. Tuy nhiên, khi môi trường không thuận lợi, họ có thể gặp khó khăn trong quá trình hiện thực hoá những ước muốn tự nhiên đó.

Ba nhu cầu tâm lý cơ bản

Theo Thuyết Tự Quyết, con người có ba nhu cầu tâm lý cơ bản. Nhu cầu tự chủ - cảm thấy được làm những điều mình muốn do mình chủ động chọn lựa. Nhu cầu năng lực - cảm thấy mình có đủ năng lực để làm được những điều mình muốn. Cuối cùng là nhu cầu kết nối - cảm thấy gắn kết với người khác một cách có ý nghĩa. Cũng giống như cây cần nước, khoáng và ánh sáng để lớn lên xanh tốt, con người cũng có những nhu cầu căn bản để sống và phát triển hết các tiềm năng có sẵn của mình. Ngược lại, nếu không có ánh sáng, nước và khoáng chất, cây sẽ héo hon và lụi tàn. Con người cũng vậy.

Nếu bị tước đoạt ba nhu cầu cơ bản này, chúng ta sẽ không còn động lực để làm những điều cần làm trong cuộc sống hằng ngày.

Động lực thay đổi ra sao?

Ví dụ: Bạn cảm thấy yêu thích một hoạt động nào đó như học bài, vẽ tranh, làm việc,…Bạn làm các việc này một cách tự chủ, cảm thấy có năng lực và kết nối với người khác thông qua hoạt động đó. Tuy nhiên, vào những ngày bạn mệt mỏi hoặc căng thẳng, bạn dường như chán chường và không còn muốn làm những việc đó nữa. Nói cách khác, khi có ít nhất một trong những nhu cầu cơ bản không được thoả mãn và bị tước đoạt, bạn không cảm thấy có nhiều động lực muốn học hoặc làm những điều bạn thường thích.

Nạp lại động lực bằng cách nào?

Khi cảm thấy mất động lực, bạn có thể nạp lại năng lượng cho mình bằng các hoạt động thư giãn. Chẳng hạn, bạn dành thời gian nghỉ ngơi, tập yoga, thiền định, xem phim, chơi game, hay tâm sự với người thân. Những hoạt động đa dạng này giúp bạn thoả mãn ba nhu cầu cơ bản kể trên. Mỗi người sẽ có những cách khác nhau để nạp năng lượng cho mình vào những thời điểm khác nhau và tuỳ vào nguồn lực sẵn có.

Hãy tìm ra các hoạt động giúp bạn có thêm sức mạnh để nuôi dưỡng động lực bên trong đối với công việc và cuộc sống của bạn.